Celem leczenia protetycznego jest rehabilitacja układu stomatognatycznego (US), czyli przywrócenie prawidłowej funkcji żucia (i zapewnienie estetycznego wyglądu). Wszystkie fazy rehabilitacji protetycznej, zwłaszcza z zastosowaniem stałych uzupełnień protetycznych, są istotne i wpływają na efekt końcowy. Podczas pomiarów protetycznych duże znaczenie przypisuje się m.in. pomiarom wydolności żucia, dlatego wiele zespołów badawczych na całym świecie poszukuje optymalnych narzędzi i metod służących do obiektywnej oceny wydolności żucia. W ostatnich latach zatwierdzono stosowanie w tym celu dwukolorowych gum do żucia.

Prawdopodobnie gumy do żucia używane są od tysięcy lat: odnalezione kulki smoły drzewnej ze śladami zębów pochodzą z okresu mezolitu i neolitu. Podejrzewa się, że wykorzystywano je m.in. w celach higienicznych (utrzymania higieny jamy ustnej) i terapeutycznych (ze względu na zawartość związków bakteriobójczych).

Guma do żucia a zdrowie jamy ustnej i żucie

Guma do żucia, jaką znamy, pojawiła się pod koniec XIX wieku. Kontrolowane i krótkotrwałe żucie gumy bezcukrowej może stymulować wydzielanie śliny, która stanowi naturalne środowisko jamy ustnej – uczestniczy w procesach mowy, spożywania pokarmu, jego selekcji i przygotowaniu do trawienia oraz jest istotnym czynnikiem integralności tkanek zmineralizowanych (zęby) i miękkich (błona śluzowa). Ślina to również pierwsza linia obrony antybakteryjnej: za pośrednictwem swoich składników kontroluje adherencję, metabolizm i wzrost mikroorganizmów; chroni przed rozwojem próchnicy, pomaga wymywać z jamy ustnej drobnoustroje i usuwać resztki pokarmowe. Więcej

Już nie będzie się karać uczniów klęczeniem przed tablicą za to, że żuli ulubioną gumę. Żucie nie jest oznaką złego wychowania, ale przyczynia się do zachowania zdrowia zębów jeśli guma zawiera xylitol pomagający zapobiegać próchnicy.

Xylitol

Żuta cztery razy na dzień przez sześć miesięcy zmniejsza o 20% koncentrację w ślinie baterii Streptococcus mutant – głównego wroga zębów i zmniejsza w ten sposób kwasowość płytki nazębnej. W rezultacie uzyskamy piękniejszy uśmiech. Badanie przeprowadzone w Włoszech przez Uniwersytet Państwowy w Mediolanie razem z Instytutem Kliniki Ontodoncji Uniwersytetu w Sassami. Przedmiot badania stanowiło 153 dzieci ze szkoły państwowej (7-9 lat).

Więcej

Powszechnie wiadomo, że bezcukrowe gumy  do żucia pomagają zapobiegać próchnicy.

Guma do żucia bez cukru

W zasadzie jest tak, ale trzeba dokonać pewnego wyjaśnienia. Ta grupa gum rzeczywiście nie zawiera cukrów takich jak sacharoza, cukier trzcinowy, miód, fruktoza, które są wysoce próchnicogenne. Polialkohole jak sorbitol (uzyskuje się z jagód  jarzębia pospolitego (Sorbus aucuparia), xylitol (wyciąg z drzew o twardym drewnie) i mannitol są substancjami mającymi zdolność słodzenia podobną do sacharozy i do cukrów naturalnych „nie podobają się” bakteriom odpowiedzialnym za próchnicę i dlatego mają mniej możliwości, by rozmnażać się i atakować zęby. W rzeczywistości tylko xylitol jest całkowicie niepróchnicogenny, sorbitol i mannitol wykazują niewielki wpływ na powstawanie próchnicy. Pewne badanie przeprowadzone w Finlandii wykryło zmniejszenie próchnicy j dzieci żujących gumy ze 100% zawartością  xylitolu w stosunku do grup żujących gumy z sorbitolem.

Więcej

Choroby alergiczne to zmora naszych czasów. Pojawiają się coraz częściej – w odpowiedzi na działanie szeregu różnych czynników: leków, żywności czy substancji chemicznych stosowanych w środkach odkażających, czyszczących lub kosmetycznych i mogą powodować powstanie zmian w obrębie jamy ustnej i warg. Z danych przedstawionych przez Zespół Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wynika, że Polska znajduje się w czołówce państw z najwyższą częstością występowania chorób alergicznych. Prawie połowa Polaków ma dodatnie wyniki testów uczuleniowych, z czego najczęściej notuje się alergie na pyłki roślin i roztocza kurzu.

Wprawdzie stosowane w stomatologii nowoczesne produkty terapeutyczne, materiały i środki znieczulające cechuje bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa, lecz nigdy nie można mieć całkowitej pewności, że nie pojawi się reakcja alergiczna. Jeżeli ktoś ma skłonności do uczuleń, wówczas ryzyko pojawienia się alergii jest większe.

Najgroźniejsza z reakcji na działanie alergenu to wstrząs anafilaktyczny. W naszym kraju wzrasta częstość występowania anafilaksji – potwierdzają to wyniki raportu „Anafilaksja – problem zdrowotny i medyczny” opublikowanego w 2016 r.

Wstrząs anafilaktyczny to zdarzenie zagrażające życiu i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Powstaje nagle, ma gwałtowny przebieg, a miejscem demonstracji jest między innymi śluzówka jamy ustnej.

Alergia powodująca wstrząs anafilaktyczny może objawiać się w obszarze jamy ustnej:

• bąblami pokrzywkowymi – powstają, kiedy reakcja obejmuje drobne naczynia znajdujące się bliżej powierzchni tkanek;
• obrzękiem naczynioruchowym – taka reakcja pojawia się, kiedy działanie alergenu obejmuje naczynia większe, położone głębiej.

Opisane reakcje mogą być poprzedzone świądem lub mrowieniem tkanek. Może też pojawić się uczucie palenia. Więcej

Mądrze żuć gumę to prawdziwa sztuka – bo od tego zależy nie tylko zdrowie zębów, ale całego układu stomatognatycznego. Wkładając małą pastylkę lub pasek gumy do żucia do buzi, zastanawiamy się najczęściej nad tym, czy guma jest zdrowa dla zębów, natomiast rzadko kto myśli o tym, JAK żuć, aby było zdrowo. Tymczasem technika żucia jest tak samo istotna, jak skład samej gumy i czas żucia.

Jak zatem mądrze żuć gumę, aby czerpać z tego jak najwięcej korzyści zdrowotnych?

• Kupując, patrz na skład – dla zębów zdrowa jest tylko bezcukrowa guma do żucia. Jeśli dbasz o zęby, to jakakolwiek ilość cukru czy syropu glukozowo-fruktozowego w produkcie jest niewskazana. Kupuj zatem tylko gumę bezcukrową, która smak zawdzięcza słodzikom – najlepiej naturalnym, takim jak sorbitol czy ksylitol. Bezcukrowa guma do żucia przywraca właściwe pH w jamie ustnej, zapobiegając wystąpieniu tzw. fazy kwaśnej, która pojawia się już w 20 minut po zakończeniu posiłku wskutek przekształcenia przez bakterie bytujące w jamie ustnej cukrów zawartych w pokarmie w kwasy organiczne. Szczególnie korzystne dla zdrowia zębów jest, jeśli guma zawiera ksylitol (tzw. cukier brzozowy, który z chemicznego punktu widzenia jest polialkoholem), ponieważ:
  • zwiększa się ilość wytwarzanej śliny, co przyspiesza usuwanie resztek pokarmowych z jamy ustnej;
  • zmienia się aktywność enzymatyczna śliny: poprawia działanie laktoperoksydazy (enzymu, który hamuje glikolizę u bakterii próchnicy i uniemożliwia rozwój tych drobnoustrojów) oraz zmniejsza aktywność amylazy (enzymu hydrolizującego węglowodany złożone do prostych, a więc w łatwo dostępne dla bakterii próchnicy).

Więcej

Tkanki jamy ustnej, poza twardym szkliwem zębów i ukrytymi pod dziąsłami kośćmi szczęk, są delikatne. Ich uszkodzenia oraz urazy okolic ust skutkują powstaniem wielu, często przykrych dolegliwości lub pojawieniem się uciążliwego dyskomfortu. Mogą one być wynikiem:

• działania drobnoustrojów docierających z otoczenia zewnętrznego lub bytujących w środowisku jamy ustnej,
• wpływu czynników mechanicznych, termicznych, chemicznych,
• działania czynników wywołujących u konkretnej osoby objawy alergiczne,
• działania jatrogennego np. po zastosowaniu środków medycznych, leków, promieniowania albo niewłaściwego postępowania medycznego,
• chorób toczących się w samej jamie ustnej albo w innym obszarze ustroju, które wpływają na kondycję śluzówki, dziąseł, przyzębia i zębów.

Kiedy w jamie ustnej i przy ustach szczypie, boli, piecze, swędzi, warto sięgnąć po środki łagodzące przykre objawy oraz działające leczniczo.

O płukankach leczniczych można przeczytać tutaj, w osobnym artykule.

W tym kompendium zebraliśmy informacje na temat preparatów do miejscowego stosowania w schorzeniach jamy ustnej. Dzięki zawartym w tekście wiadomościom wybór najlepszego środka z wielu dostępnych na rynku stanie się bardzo prosty.

W JAKIEJ POSTACI DOSTĘPNE SĄ ŚRODKI WSPOMAGAJĄCE LECZENIE DOLEGLIWOŚCI JAMY USTNEJ?

Środki do stosowania miejscowego, których zadaniem jest łagodzenie i leczenie zmian w jamie ustnej i w okolicach ust, mogą być dostępne bez recepty lub tylko na receptę. Są wśród nich: Więcej

Niepodważalny i bezsprzeczny jest związek pomiędzy składem, jakością i częstością spożywanych produktów żywnościowych a stanem uzębienia. Ochronę dla zęba przed działającymi miejscowo w jamie ustnej pokarmami stanowi niewątpliwie pokład szkliwa, lecz jest to tylko ochrona krótkotrwała, gdyż po pewnym czasie i ta bariera staje się podatna na wpływy destrukcyjne.

Największe znaczenia w przyczynianiu się do rozwoju zmian próchnicowych przypisuje się węglowodanom. Stanowią one aż 70% spożywanych pokarmów, gdyż są nośnikiem dużych zapasów energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich kariogenność polega na tym, iż są one podstawą metabolizmu bakterii. Rozkładane dają kwasy, a te z kolei powodują demineralizację, czyli odwapnienie szkliwa.

Za najbardziej kriogenny z cukrów uważa się dwucukier-SACHAROZĘ. Jest spożywana najczęściej i w największych ilościach. Występuje powszechnie w wielu produktach spożywczych, chętnie spożywanych w szczególności przez dzieci, np. w :

• SŁODYCZACH (cukierkach, ciastkach, deserach, napojach, dżemach);
• OWOCACH, zarówno w świeżych, jak i w suszonych;
• PRODUKTACH MLECZNYCH, PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH;
• niektórych PRODUKTACH MIĘSNYCH I RYBNYCH;
• jako dodatek do SOSÓW SAŁATKOWYCH, KECZUPU, MUSZTARDY i in. .

Sacharoza jest rozkładana w jamie ustnej pod wpływem enzymu amylazy ślinowej na cukry proste: glukozę i fruktozę. To właśnie one podlegają fermentacji bakteryjnej, czyli glikolizie i w ten sposób zapoczątkowują proces próchnicowy. Zwiększa także lepkość płytki ułatwiając drobnoustrojom lepszą adherencję do powierzchni zębów. 
Rozpatrując ich próchnicotwórczość należy wziąć pod uwagę nie tyle ich ilość i jakość, ale co ważniejsze częstość spożywania. Uznaję się za dużo bardziej bezpieczne spożycie tej samej ilości słodyczy jednorazowo niż w mniejszych porcjach a szczególnie między posiłkami. Wynika to z faktu, że im dłuższy kontakt cukru z płytką, tym próchnicotwórczość wzrasta. Zatem oczywistym staję się wpływ czasu usuwania węglowodanów z jamy ustnej. Poszczególne produkty wykazują się zróżnicowanym czasem usuwania, oraz różnym stężeniem początkowym w jamie ustnej. I tak np. :

– cukry z owoców, warzyw i napojów- 5 minut
– cukry zawarte w słodyczach np. czekoladzie, twardych cukierkach- 15 do 20 minut
– chleb lub krakersy- skrócenie czasu ( energiczne żucie -> zwiększenie wydzielania śliny -> przyspieszenie neutralizacji kwasów)

Więcej

Ból zębów nie zawsze oznacza próchnicę. Wielokrotnie jego powodem mogą być dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego. Środkiem zaradczym w takich sytuacjach okazuje się rehabilitacja stomatologiczna. Dowiedzmy się w jakich innych przypadkach bywa ona przydatna oraz na czym polega.

Rehabilitacja stomatologiczna – co to jest?

Rehabilitacja stomatologiczna, zwana także fizjoterapią stomatologiczną, to działania podejmowane w celu złagodzenia problemów związanych z mięśniami narządu żucia, stawami skroniowo-żuchwowymi, twarzoczaszką i jamą ustną. Terapii często poddawane są także stawy miednicy oraz kręgosłupa, z uwagi na ich powiązanie ze stawami skroniowo-żuchwowymi.

Wskazania do rehabilitacji stomatologicznej

Wskazanie do rehabilitacji stomatologicznej mogą stanowić takie dolegliwości jak:

• problemy z żuciem, przełykaniem, ziewaniem,
• ból szczęki, zębów, żuchwy, a nawet całej twarzy lub głowy,
• trzaski i przeskakiwanie stawów skroniowo-żuchwowych,
• wady zgryzu lub postawy,
• urazy mechaniczne,
• przytykanie lub szumy uszne,
• ścieranie zębów, pęknięcia szkliwa,
• łzawienie oczu lub uczucie „wysadzania” gałki ocznej,
• stany pooperacyjne narządu żucia,
• zmiany zwyrodnieniowe lub nowotwory w obrębie narządu żucia.

Więcej

Gdyby zapytać przeciętnego Kowalskiego, na czym opiera się higiena jamy ustnej, odpowiedziałby że na systematycznym używaniu szczoteczki i pasty do zębów, dopasowanych do indywidualnych potrzeb, i na stosowaniu płynów do płukania. Mniej osób wspomniałoby najprawdopodobniej o nitkowaniu, a jeszcze mniej wskazałoby na irygatory, flossery, wykałaczki dentystyczne i inne produkty. Tymczasem znajomość asortymentu akcesoriów, które wspomagają higienę jamy ustnej, to przydatna umiejętność, bo dzięki temu można kompleksowo zadbać o zęby (własne i protezy), ułatwić sobie oczyszczanie miejsc trudno dostępnych i dodatkowo zabezpieczyć twarde i miękkie tkanki przed inwazją drobnoustrojów patogennych.

Dobór właściwego produktu z listy akcesoriów wspomagających higienę może być skomplikowany, ponieważ oferta jest urozmaicona. Przygotowaliśmy praktyczny poradnik, który to ułatwi.

JAKIE AKCESORIA WSPOMAGAJĄCE HIGIENĘ JAMY USTNEJ SĄ DOSTĘPNE NA RYNKU?

Wyróżniamy tu kilka kategorii:

• Nici dentystyczne – idealne do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i bocznych powierzchni zębów, czyli tych zakamarków, z których najczęściej nie da się usunąć nalotu szczoteczką. Pierwsze nici dentystyczne były wykonywane z bawełny, potem z jedwabiu, a obecnie do ich produkcji wykorzystuje się nylon i politetrafluoroetylen (PTFE), znany szerzej jako teflon (Miradent Mirafloss Tape PTFE – niewoskowana taśma dentystyczna powlekana teflonem).
• Irygatory dentystyczne – doczyszczają trudno dostępne miejsca i przestrzenie międzyzębowe oraz poprawiają krążenie w dziąsłach i wzmacniają je dzięki strumieniowi wody o odpowiednio wysokim ciśnieniu lub dzięki strumieniowi wody i powietrza (Philips Sonicare AirFloss). Polecane są osobom noszącym protezy, aparaty ortodontyczne, chorujące na zapalenia przyzębia oraz ze stłoczonymi zębami.

W irygacji można wykorzystywać samą wodę lub też płukankę do jamy ustnej, którą wlewa        się do pojemnika (Visiomed WaterJet 2000).

• Flossery – to niewielkie elektryczne urządzenia do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych, które mogą zastąpić nitkę dentystyczną. Trzyma się je w dłoni, ustawiając pod odpowiednim kątem do dziąseł, i wsuwa końcówkę w przestrzeń międzyzębową. Zamocowana na końcówce elastyczna żyłka/nitka po uruchomieniu urządzenia zaczyna się poruszać i skutecznie usuwa zanieczyszczenia ze szczelin. Flossery są tak samo skuteczne, jak nitka, ale bezpieczniejsze dla dziąseł. Polecane są również do utrzymania bieli szkliwa w szczelinach międzyzębowych (Waterpik FL-220).
• Wykałaczki dentystyczne – świetnie sprawdzają się w oczyszczaniu przestrzeni międzyzębowych lub obszarów między zębem a dziąsłem z zalegających, zaklinowanych lub wciśniętych częściowo pod dziąsło większych resztek pokarmowych. Od wykałaczek tradycyjnych różnią się jakością wykonania i bezpieczeństwem stosowania. Mogą być wytwarzane z drewna lub plastiku twardego albo elastycznego.
• Niciowykałaczki (zwane też flosserami ręcznymi) – to niewielkie plastikowe akcesoria z rączką i z rozpiętą pomiędzy dwoma ramionami nicią dentystyczną. Bezpiecznie i skutecznie czyszczą przestrzenie międzyzębowe. Niciowykałaczkę można złapać na kilka sposobów i ustawić w stosunku do czyszczonej powierzchni pod różnym kątem, co umożliwia skuteczne oczyszczenie danego obszaru. Używa się ich podobnie jak nici dentystycznych, prowadząc element czyszczący w górę i w dół. Przybory te mogą mieć kształt litery F lub Y. Pakowane są po kilkadziesiąt sztuk (Active Dental Flossers).
• Skrobaczki i szczoteczki do języka – przypominają zwykłą szczoteczkę do zębów, ale mają główkę zaopatrzoną albo w skrobaczkę (TePe – skrobaczka dla świeżego oddechu), albo w dwustronny element szczotkująco-skrobiący (GUM Butler Tongue Cleaner 760). Uwaga: akcesoriów tych można używać w połączeniu z tradycyjnymi szczoteczkami do wzmocnienia efektu czyszczącego, ale nigdy zamiast szczoteczki do zębów!
• Gumki do zębów – to osadzone na cienkiej rękojeści elementy z elastycznego, miękkiego tworzywa, którymi pociera się po szkliwie, usuwając w ten sposób nalot i powierzchniowe przebarwienia (Wisdom Tooth Stain Eraiser – gumka do przebarwień nazębnych).
• Stymulatory do masażu dziąseł – to manualne przybory zaopatrzone w miękką, stożkowatą końcówkę z kauczukowej gumy, osadzone na cienkiej i wyprofilowanej rękojeści. Używa się ich do masażu dziąseł i delikatnego odchylania ich brzegów w celu doprowadzenia tlenu pod tkankę. Stosowanie stymulatora poprawia krążenie w przyzębiu, likwiduje wrażliwe na tlen bakterie beztlenowe i wspomaga leczenie zapalenia dziąseł we wczesnych stadiach (GUM Butler Stimulator #600).
• Lusterka dentystyczne – mogą być płaskie lub powiększające; służą do obserwacji tkanek jamy ustnej, wspomagają wykrywanie zmian próchniczych oraz miejsc niedoczyszczonych. Bardzo dobrze sprawdzają się w kontroli skuteczności szczotkowania po użyciu tabletek wybarwiających płytkę nazębną, dlatego stanowią idealne narzędzie wspomagające dla rodziców dzieci uczących się samodzielnego szczotkowania lub dla opiekunów osób o ograniczonej sprawności manualnej (Miradent Mundspiegel).
• Gumy do żucia – stanowią idealne rozwiązanie, kiedy po posiłku lub przekąsce nie ma możliwości umycia zębów. Poza gumami dostępnymi w każdym sklepie, istnieją również produkty specjalistyczne. Wszystkie gumy profilaktyczne nie zawierają cukru, a słodki smak zawdzięczają zastosowaniu słodzików (np. ksylitol w miętowej gumie Miradent).
• Akcesoria pomocnicze i uzupełniające – mieszczą się tu:
  • Pętelki do nawlekania nici dentystycznych – polecane osobom, które mają trudności ze stosowaniem samej nitki, mającym bardzo wąskie przestrzenie międzyzębowe lub stłoczone zęby oraz użytkownikom aparatów ortodontycznych i mostów. To plastikowe elementy, w które nawleka się nić i przeciąga się je przez szczelinę międzyzębową albo przez przestrzeń między zamkiem aparatu lub mocowaniem mostu dentystycznego.
  • Uchwyty do nici dentystycznych – w plastikowym uchwycie z dwoma ramionami rozpina się kawałek nici dentystycznej i czyści zęby. Działają identycznie jak fabryczne niciowykałaczki (GUM Butler FlossMate).

Zapewnienie higieny jamy ustnej zależy od troski o czystość uzupełnień i aparatów             ortodontycznych, a tę zapewnią im:

• Tabletki do czyszczenia wyjmowanych protez lub ruchomych aparatów ortodontycznych (Corega Tabs).
• Pudełka do higienicznego przechowywania i transportu aparatów i protez – mogą być jedno- lub wieloczęściowe, a nawet z sitkiem dla wygodnego odsączania po wyjęciu aparatu lub protezy z płynu czyszczącego (Wellsamed Wellsabox).

  Więcej

Wokół gum do żucia krąży wiele legend – jedne głoszą o ich zbawiennym oddziaływaniu, drugie wprost odwrotnie. Jak jest naprawdę?

Otóż stomatolodzy zalecają żucie gumy po posiłkach, niemniej trzeba zaznaczyć, iż należy to robić wówczas, kiedy nie ma możliwości umycia zębów. Kolejna ważna informacja – żując gumę powinno się pamiętać, aby była ona bezcukrowa, jako że wszelkie inne słodzone czy owocowe gumy mają destrukcyjny wpływ na szkliwo zębów i stanowią pożywkę do rozwoju próchnicy. Żucie gumy powinno być kontrolowane tzn. powinno odbywać się z umiarem. Gumę należy żuć nie dłużej aniżeli 15 minut, ponieważ czas ten jest optymalny, ażeby przywrócić neutralne pH w jamie ustnej. Ponadto warto zaznaczyć, iż żucie gumy stymuluje produkcje śliny, która z kolei ma działanie neutralizujące na powstające w jamie ustnej kwasy. Ślina wypłukuje także resztki pokarmowe tym samym oczyszczając zęby. Kolejnym aspektem przemawiającym za żuciem bezcukrowych gum jest zmniejszenie ryzyka występowania próchnicy – pomimo, że w składzie gum nie znajdziemy cukru, to jednak występują składniki słodzące, wykazujące niewielkie działanie przeciwbakteryjne – są nimi na ksylitol i sorbitol.

Dzięki żuciu gumy dopatrzymy się również aspektu psychologicznego, a mianowicie mięśnie twarzy ulegają rozluźnieniu, a towarzyszący stres zostaje zminimalizowany lub całkowicie zażegnany. Osoby borykające się z nieświeżym oddechem również powinny wyrobić sobie nawyk żucia gumy, niemniej jednak warto zaznaczyć, że nie jest to żadne remedium, bowiem nieprzyjemny zapach wydobywający się z jamy ustnej zawsze ma swoje podłoże chorobowe (m.in. nieleczona próchnica, Kserostomia – suchość ust, choroby gardła, układu pokarmowego czy wrzody żołądka).

Więcej